Πολλοί έφηβοι έχουν λανθασμένη αντίληψη για την εικόνα του σώματός τους και πως η διατροφή μπορεί να την επηρεάσει. Επειδή στην περίοδο της εφηβείας γίνονται οι σημαντικότερες αλλαγές τόσο σε σωματικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ψυχοσύνθεσης καλό θα ήταν οι έφηβοι να αποκτήσουν σωστές διατροφικές συνήθειες που θα τους ακολουθήσουν στην ενήλικη ζωή τους. Επίσης να απενοχοποιήσουν το φαγητό σε σχέση με την εικόνα του σώματος τους και να φροντίσουν γι’ αυτήν κυρίως με αύξηση φυσικής δραστηριότητας.
Διατροφική Διαταραχή: περιγράφει διαταραχές στην ψυχολογία ενός ατόμου που όμως έχουν αντίκτυπο στις διατροφικές του συνήθειες, τις σκέψεις του και τα συναισθήματα.
Οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν το συχνότερο χρόνιο νόσημα στους εφήβους μετά την παχυσαρκία και το άσθμα
Οι σημαντικότερες ενδείξεις συμπεριφοράς ατόμου
με πιθανή Διατροφική Διαταραχή
• Έντονη ενασχόληση με το βάρος σώματος
• Δυσανασχετεί σε κάθε αναφορά και σχόλιο για το βάρος του
• Αρνείται ότι κάνει δίαιτα
• Αλλάζουν οι διατροφικές του συνήθειες, π.χ. γίνεται χορτοφάγος, αποφεύγει συγκεκριμένες τροφές (π.χ. γλυκά)
• Παραλείπει γεύματα ισχυριζόμενο ότι δεν πεινάει ή δεν προλαβαίνει
• Κρύβει την απώλεια βάρους φορώντας φαρδιά ρούχα
• Αυξημένο ενδιαφέρον για τη διατροφή, το φαγητό, τις συνταγές. Μαγειρεύει για άλλους, ξεφυλλίζει ή αγοράζει βιβλία μαγειρικής, υπολογίζει τις θερμίδες σε οτιδήποτε.
• Ισχυρίζεται ότι χορταίνει με λιγότερο φαγητό από ότι οι άλλοι ή με μικρότερες μερίδες.
• Τρώει αργά, με μικρές μπουκιές ή τεμαχίζει σε μικρά κομμάτια το φαγητό ή το σκορπίζει στο πιάτο
• Μεγάλες ποσότητες φαγητού «εξαφανίζονται από τα ντουλάπια του σπιτιού»
• Αποφεύγει να τρώει με άλλους δημοσίως, χρησιμοποιώντας τη δικαιολογία ότι έχει ήδη φάει
• Η συμπεριφορά του γίνεται πιο «τελετουργική» και ψυχαναγκαστική, καθαρίζει, τακτοποιεί, οργανώνει, πλένει
• Απομονώνεται και έχει μεταπτώσεις στη διάθεσή του
• Πηγαίνει συχνά στο μπάνιο, κατά τη διάρκεια των γευμάτων ή αμέσως μετά
• Υπερβολική ενασχόληση με τη γυμναστική, ακολουθώντας ένα αυστηρό και εξαντλητικό πρόγραμμα.
Διατροφικές διαταραχές
Νευρική Ανορεξία
Το άτομο προσπαθεί να επιτύχει ένα χαμηλό σωματικό βάρος ως αποτέλεσμα της λανθασμένης προκατάληψης. Το 1-5% των εφήβων παγκοσμίως πάσχει από ανορεξία
Νευρική βουλιμία
Χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια υπερφαγίας με τη συνοδεία αντισταθμιστικών μεθόδων
Επεισοδιακή Υπερφαγία (binge eating)
Κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής σε μικρό χρονικό διάστημα, πιο γρήγορα από το συνηθισμένο ρυθμό, ενώ δεν πεινάει. Το άτομο τρώει μέχρι να νιώσει δυσφορία από τον όγκο τροφής και μετά αισθάνεται αηδία για τον εαυτό του, κατάθλιψη ή μεγάλες ενοχές
Νυχτερινή Υπερφαγία
50-75% των θερμίδων τρώγονται το βράδυ. Συχνά υπάρχει βραδυνή αφύπνιση. Προτίμηση για τα αμυλούχες τροφές και γλυκά. Παρατηρείται πρωινή ανορεξία
Ορθορεξία
Το άτομο κρατάει αναλυτικό ημερολόγιο καταγραφής ημερήσιας διατροφής, έχει υποχονδριακές τάσεις και είναι σε διαρκές κυνηγητό για κατανάλωση βιολογικά καθαρής τροφής
Drunkorexia (αλκοολική ανορεξία)
Παράλειψη γευμάτων και συγκεκριμένα του βραδινού σε καθημερινή βάση με σκοπό να καταναλώσουν αλκοόλ χωρίς να πάρουν επιπλέον βάρος. Συχνά παρατηρούνται εκκαθαριστικές συμπεριφορές (εμετός)
Προδιαθεσικοί παράγοντες
- Η προσωπικότητα του ατόμου
- Οι επιρροές από την οικογένεια του
- Τα πρότυπα που προβάλλονται από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας
- Πολιτισμικοί παράγοντες
ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ
Ξεκινάει, συνήθως στην εφηβεία μετά από μια δίαιτα που συνήθως είναι στερητική και βγαίνει εκτός ελέγχου. Στις γυναίκες εμφανίζεται συνήθως σε ηλικία 11-15 χρονών και ακόμη και σε μικρά κορίτσια 6-7 χρονών. Στους άντρες εμφανίζεται κοντά στα 16.
Επιπλοκές (εξαιτίας της στερητικής διατροφής και του πολύ χαμηλού βάρους)
• Γαστρεντερικό σύστημα (μειωμένο μέγεθος-χωρητικότητα στομάχου, δυσκοιλιότητα, αίσθημα πληρότητας-φουσκώματος, κοιλιακός πόνος)
• Γονιμότητα (ακανόνιστη ή απουσία έμμηνου ρύσης, υπογονιμότητα)
• Αιματολογικές – βιοχημικές εξετάσεις (υπογλυκαιμία, αναιμία, αυξημένη πιθανότητα μολύνσεων και λοιμώξεων, υπερχοληστεριναιμία)
• Καρδιαγγειακό σύστημα (υπόταση, χαμηλός καρδιαγγειακός παλμός, αρρυθμίες, οίδημα )
• Σκελετικό σύστημα (οστεοπόρωση)
• Δόντια (αιμορραγίες, ευαίσθητα ούλα, τερηδόνα)
• Συναισθήματα (εκνευρισμός, ευερεθιστικότητα, μελαγχολία, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοσυγκέντρωση, αίσθημα απομόνωσης, αδιαθεσία και κόπωση, άγχος)
• Μυϊκό σύστημα (μυϊκή αδυναμία και φθορά)
• Διάφορα [μειωμένη ευαισθησία σε ακραίες θερμοκρασίες, κρύα άκρα ή ελαφρώς κυανά, εμφάνιση τριχώματος (απαλό χνούδι) στο πρόσωπο και την πλάτη, έλλειψη ή κακή ποιότητα ύπνου]
ΝΕΥΡΙΚΗ ΒΟΥΛΙΜΙΑ
Χαρακτηρίζεται από: υπερβολική εμμονή με το βάρος, εκκαθαριστικές συμπεριφορές κάθαρσης (πρόκληση εμετών, χρήση καθαρτικών), κατάχρηση ουσιών (αλκοόλ, ναρκωτικές ουσίες), αυθορμητισμό και λήψη ρίσκων
Επιπλοκές βουλιμίας(ιδίως σε συνδυασμό με καθαρτικά και πρόκλησης εμετού)
• Ανισορροπία στα υγρά σώματος (ηλεκτρολύτες Na, K, Cl) (αρρυθμίες, ανακοπή, αφυδάτωση)
• Οίδημα (πρήξιμο σε γόνατα και αγκώνες)
• Στοματικά προβλήματα (πρησμένοι σιελογόνοι αδένες, τερηδόνα, πέτρα, υπερευαισθησία στο κρύο και στο ζεστό, πρησμένος λαιμός, δυσκολία στην κατάποση, παλινδρόμηση οξέων)
• Γαστρεντερικό σύστημα (καταστροφή οισοφάγου και στομάχου, φούσκωμα και κοιλιακός πόνος, αιμορραγία οισοφάγου, παγκρεατίτιδα, κατεστραμμένο μεγάλο έντερο, χρόνια δυσκοιλιότητα)
• Ορμονικές διαταραχές (θυρεοειδής, πολυκυστικές ωοθήκες)
• Μάτια-πρόσωπο (κοκκινισμένα μάτια, μικρές κοκκινίλες στο πρόσωπο)
• Νεφρά και χολή (πόνος κατά την ούρηση, αίμα στα ούρα)
• Πνεύμονες (μολύνσεις, πνευμονία)
• Διάφορα (αφυδατωμένο και θαμπό δέρμα, ανωμαλίες στον κύκλο της περιόδου)
ΘΕΡΑΠΕΙΑ- ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
- Αναγνώριση και αποδοχή του προβλήματος (εξατομίκευση, συμμετοχή οικογένειας)
- Ιατρική παρέμβαση (νοσηλεία όταν είναι απαραίτητο)
- Παραπομπή σε ψυχολόγο
- Συμβολή διατροφολόγου
- Συνεργασία ειδικών (γιατρός, ψυχολόγος, διατροφολόγος)
Πως μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς όταν τα παιδιά τους
δείχνουν σημάδια διατροφικής διαταραχής
- να είναι ενημερωμένοι οι ίδιοι για τις διατροφικές διαταραχές και να συζητούν με τα παιδιά τους για τους πιθανούς κινδύνους
- να μην τα πιέζουν για να φάνε ή να μην φάνε, κάνοντας κήρυγμα με φωνές ή απειλές
- να μην σχολιάζουν θετικά ή αρνητικά τις διακυμάνσεις βάρους τους
- να αποφεύγουν σχόλια για το δικό τους σώμα και βάρος
- να είναι κοντά στα παιδιά τους, να ακούνε και να συζητούν με τα παιδιά τους για τα τυχόν προβλήματα που τα απασχολούν
- να ζητούν τη βοήθεια ειδικών όταν νιώθουν ότι η κατάσταση ξεφεύγει από τον έλεγχό τους
Τι πρέπει να αποφεύγουν οι γονείς
(όταν τα παιδιά τους έχουν συμπτώματα διατροφικής διαταραχής)
- Μην παροτρύνετε το παιδί σας να κάνει δίαιτα
- Μην του αγοράζετε προϊόντα αδυνατίσματος, διαιτητικά τρόφιμα
- Μη σχολιάζετε αρνητικά ακραίες συμπεριφορές τους με το φαγητό ή εκκαθαριστικές μεθόδους
- Μην κρύβετε φαγητά που δεν πρέπει να καταναλώνει, καλύτερα να μην τα αγοράζετε καθόλου
- Μη μιλάτε για φαγητά και βάρος. Αν είστε οι ίδιοι σε δίαιτα σταματήστε την
- Μη σχολιάζετε το βάρος του παιδιού σας, ούτε τις αλλαγές σε αυτό
- Μην κατηγορείτε το ίδιο το παιδί, δεν επέλεξε την διατροφική διαταραχή
- Μην του φορτώνεται επιπλέον άγχος ότι σας στεναχωρεί ή σας κουράζει με τη συμπεριφορά του
- Μην επιβραβεύετεσυμπεριφορές τελειομανίας
Να θυμάστε…
- Ο ρόλος των γονιών είναι να αποτελούν πρότυπα υγιεινών διατροφικών συνηθειών και να παρέχουν στους εφήβους υγιεινές επιλογές τροφών στο σπίτι
- Οι γονείς δεν πρέπει να ενθαρρύνουν τους εφήβους να ακολουθούν στερητικές δίαιτες, που ενδεχομένως θα φρενάρουν την ανάπτυξή τους
- Ο υπερ-προστατευτισμός των γονιών για την αποφυγή αρνητικών σχολίων από τρίτους ή η δική τους προκατάληψη για την παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε εκδήλωση διατροφικής διαταραχής
- Όποτε μπορούν οι γονείς καλό θα ήτανε να γευματίζουν μαζί με τους εφήβους, αλλά και να πραγματοποιούν παρέα αθλητικές δραστηριότητες
- Τέλος, οι γονείς οφείλουν να είναι κοντά στα παιδιά τους, συζητώντας και κυρίως ακούγοντας τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς τους και όχι να απαιτούν να γίνονται τα πάντα με το δικό τους τρόπο και ρυθμό.
Μαρκέλλα Μπαϊρακτάρη
Διατροφολόγος MSc
6944 296922
info@diatrofimou.eu
